Ihe ndị dị ịrịba ama na mmepe na ikpe ikpe na-ezighị ezi, Nkọwapụ, na Criminology
Afọ BC
Ọfụma ọbara jupụtara na 8000 ruo na 4000 BC
Obodo ndi oru ugbo achoputara na Middle East, na-eme ka otu ndi mmadu bido nso. Nke a mere ka esemokwu ala na ụba nke mpụ nwere ike ime.
Sumeria etolite na mbu ama ama ama na 3500 BC, na-eguzobe obodo ukwu na gọọmentị mbụ iji dozie esemokwu.
Ogugu nke Roman Republic malitere n'afọ 509 BC Ndị agha Rom bụ ndị isi iwu na-enyocha ihe ruo mgbe dịka 500 AD Ha na-anọ n'okporo ámá nke obodo ukwu na obodo dị iche iche ghọrọ usoro ngbochi nke mgbochi.
Site 428 ruo 347 BC , ọkà ihe ọmụma Gris bụ Plato, bụ nwa akwụkwọ Socrates, mere ka e nwee echiche na ụmụ mmadụ dị mma. Nke a ga-abụ ntọala maka nkà mmụta okpukpe Ndị Kraịst n'ọdịnihu na ọ ga-emetụta echiche nke mpụ na ntaramahụhụ ọtụtụ narị afọ ka e mesịrị.
Aristotle, nwa akwukwo nke Plato na onye nkuzi nye Alexander the Great, kwusiri okwu ike banyere nyocha sayensị na sayensi site na 384 ruo 327 BC, nke ga-emesị mee ka ndị ọkà mmụta okpukpe na nchọpụta mpụ.
E gburu Julius Caesar na 44 BC ma ghọọ isiokwu nke akpachara anya mbụ.
The 1st Century
Pedanius Dioscorides, bụ dọkịta Gris bi na Rom, mere ka osisi dị iche iche dị iche iche, mmetụta ọgwụgwọ ha, na ihe mgbaàmà nke nsị site na 50 ruo 70 AD Ọrụ ya, bụ De Materia Medica, dị ka ntọala nke toxicology.
Onye na-ekwu okwu Rom bụ Quintilian ji sayensị a ma ama iji gosipụta na ọ bụghị onye e boro ebubo na ndị na-agbapụta ọbara na-esite na ya.
Mbelata nke Alaeze Ukwu Rom mere ka ndị mmadụ gbakọọ aka na mba ọdịda anyanwụ na nlọghachite na "ịchọrọ ndị uwe ojii" na mgbarịta ọbara mgbe ezinụlọ na ndị agbata obi na-eji onwe ha egwu onwe ha. A hụrụ ndị ezinụlọ dị ka ndị na-ahụ maka ndị òtù ha ma weghaara ihe gbasara mpụ na ntaramahụhụ n'aka ha.
Narị Afọ nke 11
Echiche nke Frankenpledge na-egosi na 1035. Ụmụ nwoke niile dị afọ iri na abụọ ka e guzobere n'ìgwè nke iri na ndị agbata obi ha. Ha na-aṅụ iyi iji jide ma jide ndị òtù ezinụlọ ha ndị mejọrọ n'okpuru nlekọta nke onye uwe ojii. Ndị uweojii nọ na shre n'okpuru nlekọta nke Shire Reeve bụ ndị okpueze họpụtara.
Narị Afọ nke 13
Otu dọkịta Chinese bipụtara Yuzhong Yu, nke na-ehichapụ ihe ọjọọ, na 1248 . Ọ bụ ọrụ mbụ e ji mara banyere ọrịa na nchọpụta ọnwụ
Saint Thomas Aquinas dere ọrụ ya a maara nke ọma, Summa Theologica , site na 1265 ruo 1274. O gosipụtara echiche nke Iwu Na-ahụ Maka Iwu, na-ewu na nkà ihe ọmụma Plato. Ọ tụrụ aro na mpụ bụ mkparị nye Chineke nakwa na ọ mebiri ọ bụghị naanị onye ahụ a tara ma omempụ nakwa n'ihi na ndị mmadụ dị mma.
Narị Afọ nke 14
Oge nlọghachi malitere imetụta àgwà banyere ọchịchị, mpụ, na ntaramahụhụ.
Ndị Eze na-ekpe ikpe maka udo ka ha nyere ndị uweojii na Shire Reeves nkwado. Ndị ọkàiwu nwere ike ịnye akwụkwọ ikike ma jide ikpe ikpe, ha nwere ike ịnwale ikpe metụtara mpụ ndị obere.
Okpukpe ndị ụka na "hue na mkpu" mepụtara. A họpụtara ndị ikom ka ha bụrụ ndị uwe ojii n'obodo a ruo otu afọ. Mgbe onye uweojii kpọrọ maka enyemaka, ndị obodo niile ga-aza ozugbo. A na-akpọ maka enyemaka ga-ebu site n'obodo ruo n'obodo ruo mgbe e jidere onye omempụ ma ọ bụ kwụsị ọrụ mberede.
Narị Afọ nke 16
Usoro nke sayensi wepụtara dị ka ngwá ọrụ maka nyochaa mpụ. Ọ kpaliri nchịkọta ọhụrụ na ịchọta ihe àmà.
Ndị ọkà mmụta sayensị dị n'ebe ọdịda anyanwụ malitere ikwurịta echiche nke "nkwekọrịta mmekọrịta" nke ebumnuche na ọrụ nke gọọmenti na ọrụ nke ndị mmadụ na eze ahụ kọwara.
Ndị mmadụ nyere eze ikike ha maka nchekwa, nchekwa, na ọganihu. Eche echiche a mere ka a ghara ịhụ banyere mpụ n'oge Enlightenment.
Narị Afọ 18
Iji ihe omimi putara na ichikota ma jiri onu ogugu mee ka ndi mmadu kwenye.
Onye ọkàiwu na ọkà ihe ọmụma Ịtali bụ Cesare Beccaria bipụtara ọrụ ya kachasị mma, On Crimes and Punishment , na 1764. Ọ na-akpọ maka oge ọhụụ nke oke ntaramahụhụ ga-abawanye na njedebe nke mpụ ahụ.
Narị Afọ nke 19
Ndị ọrụ uweojii na-arụ ọrụ na London na 1829, na-edekọ ezigbo oge zuru ezu, ndị uwe ojii, na ndị uweojii ọkachamara. E nyere ndị uweojii na-achị Sir Robert Peel ụkpụrụ 9 .
Onye nchịkọta akụkọ nke Belgian Adolphe Quetelet lere ndekọ ọnụ ọgụgụ mpụ mba si France na 1827 ma chọpụta njikọ dị n'etiti mpụ na ọgụgụ isi, gụnyere afọ, okike, agụmakwụkwọ, na ọnọdụ akụ na ụba.
Ọchịagha na onye na-ahụ maka ọgwụ ndị ọzọ bụ Cesare Lombroso guzobere Ụlọ Akwụkwọ Positivist nke Criminology ma kwuo aro njikọ banyere mmetụta uche na nke ndu na ime mpụ n'etiti 1858 na 1909.
Igwefoto nke Kodak nke George Eastman na-agbanye n'ọtụtụ ebe na 1888, a pụkwara iji foto na akwụkwọ mmebi iwu.
Sir Arthur Conan Doyle's Sherlock Holmes na- arụ ọrụ sayensị na ihe kpatara ya iji dozie mpụ ma mee ka ndị mmadụ mara banyere ọdịnihu na 1886.
N'afọ 1880 , Henry Faulds na William Herschel bipụtara ọmụmụ ihe na-egosi na mkpịsị aka ndị ahụ dị iche iche.
Narị Afọ 20
Achọpụtara ụzọ maka iji hydrogen peroxide chọpụta ọbara ọbara site na iji ọgwụgwọ eme ihe na 1901.
Edmond Locard, bụ nna nke mpụ na-eme nchọpụta, guzobere ụlọ nyocha mbụ na-arụ n'ụlọ ụlọ abụọ dị na Lyon, France na 1910. Dr. Locard bipụtara Isi Obodo nke Locard nke Exchange Act na 1934, na-egosi nkwenye ya na ihe niile na - egosi na a na - achọta ya.
Ndị mbụ FBI na-emepụta ihe ndị na-emepụta ihe na kọmputa na 1984 iji nyochaa ihe ndekọ kọmputa.
Ejiri DNA mee ihe na ụlọikpe omempụ na nke mbụ na 1987. Tommie Lee Andrews ghọrọ onye mbụ a ga-ama ikpe maka DNA.
Akụkọ ikpe ikpe ikpe na-aga n'ihu
Anyị na-aga n'ihu na-eto eto ma na-emepụta n'ụzọ anyị si aghọta na imeghachi omume na mpụ. Echiche anyị banyere otu esi edozi mpụ na otu esi eme ka ndị uweojii tụkwasị obi ga-anọgide na-ebute ọdịmma nke ọrụ dị oke mma dị na criminology na ikpe ikpe ikpe. Ha kwesịrị ịnọgide na-enye ọrụ ọrụ na-enye obi ụtọ ma na-enye afọ ojuju maka ọtụtụ afọ na-abịa.