Mpụ na Criminology, Site na ndị ochie ruo nlọghachi
Dika ndi mmadu si eme ihe kariri otutu puku afo, otua kwa, anyi nwere ike ighota ihe kpatara mpụ na nke ndi otu. Dị ka ọ dị mgbe ọ dị, akụkọ ihe mere eme nke criminology nke oge a na-enweta mgbọrọgwụ n'oge ochie.
Echiche Oge Ochie nke Mpụ na Ahụhụ
N'akụkọ ihe mere eme nile, ndị mmadụ emeela mpụ megide ibe ha. Na oge ochie, mmeghachi omume nkịtị bụ nke ịbọ ọbọ; onye ahụ a na-ata ahụhụ ma ọ bụ ndị ezinụlọ ahụ ga-achọta ihe ha chere na ha ga-azaghachi na mpụ ahụ emere megide ha.
Mgbe mgbe, azịza ndị a adịghị atụ ma ọ bụ hà. N'ihi ya, onye omekome mbụ ahụ ga - achọpụta onwe ya ma ọ bụ onwe ya ka ọ ghọọ onye a tara n'ihi ihe ndị e mere megide ya na ha chere na ọ bụghị otu mpụ ahụ. Ọfụfụ ọbara na-ejikarị emepụta nke pụrụ mgbe ụfọdụ ruo ọtụtụ ọgbọ.
Iwu mbu na Usoro
Ọ bụ ezie na mpụ n'ezie bụ nsogbu maka ọha mmadụ nile, nzaghachi nke ndị omempụ n'oge ndị mbụ kpatara nsogbu nke aka ha. Iwu nke doro anya na mpụ na ntaramahụhụ ndị kwekọrọ na ya kwadoro ka ha kwụsị imebi iwu ma kwụsị njedebe ọbara nke mere ka ndị ahụ mejọrọ.
Mgbalị ndị mbụ a ka na-ekwe ka onye ahụ mebiri mpụ iji nye ntaramahụhụ ma chọọ ịchọpụta na nzaghachi nke otu mpụ kwesịrị ịdị ka oke nke mpụ n'onwe ya. Usoro nke Hammurabi bụ otu n'ime ndị mbụ, ma eleghị anya ọ bụrụ na a mara amara nke ọma iji dozie ntaramahụhụ ikpe maka mpụ.
Ụkpụrụ ndị e depụtara na koodu kachasị mma dị ka "iwu nke mmegwara."
Okpukpe na Mpụ
Na omenala ọdịda anyanwụ, ọtụtụ n'ime mmalite echiche banyere mpụ na ntaramahụhụ ka e debere n'Agba Ochie nke Akwụkwọ Nsọ. A na-aghọtakarị echiche ahụ dị ka okwu "anya maka anya."
N'ọgbọ mbụ, a na-ele mpụ, tinyere ọtụtụ ihe ọ bụla ọzọ, na nke okpukpe. Mmejọ omejọ kpasuru chi ma ọ bụ Chineke iwe. Ọ bụ na gburugburu ebe a na imegwara ọbọ ziri ezi, dị ka ụzọ isi mee ka obi dị ndị chi mma maka mmegide ndị ahụ kpatara mpụ ahụ.
Early Philosophy and Crime
Otutu nghọta nke oge ayi banyere nmekorita nke nmebi iwu na ntaramahuhu puru ichota ihe odide nke ndi omumu ihe omimi nke Gris Plato na Aristotle, obu ezie na obu ihe kariri otutu afo ka otutu otutu echiche ha we gbanye mgbọrọgwụ.
Plato bụ otu n'ime ndị mbụ na-ekwu na mpụ ahụ na-abụkarị n'ihi agụmakwụkwọ na-adịghị mma nakwa na a ga-enyocha ntaramahụhụ maka mpụ na-adabere na ụbụrụ ha na-emejọ, na-enye ohere maka ọnọdụ mwepụ.
Aristotle mepụtara echiche ahụ na nzaghachi nke mpụ kwesịrị ịnwa igbochi omume ndị n'ọdịnihu, ma ndị omempụ na ndị ọzọ nwere ike ịme mpụ ndị ọzọ.
Karịsịa, ntaramahụhụ ahụ maka mpụ ga-eme ka ndị ọzọ ghara igbochi ya.
Iwu na Society
Obodo nke mbu iji mepee iwu iwu zuru oke, tinyere nke mmebi iwu, bu Roman Republic. A na-ewerekarị ndị Rom dịka ndị na-aga n'ihu n'usoro usoro iwu nke oge a, a ka na-ahụkwa mmetụta ha taa, dị ka asụsụ Latịn na-echekwa na ọtụtụ n'ime okwu iwu.
Rome weere echiche ọjọọ banyere ụwa, na-ele ndị omempụ anya dị ka mkparị nke ọha mmadụ na-emegide chi. Ya mere, o weere òkè n'ịchọpụta ma na-enye ntaramahụhụ dị ka ọrụ gọọmentị, dịka ụzọ isi na-elekọta ọha mmadụ nyere iwu.
Mpụ na ntaramahụhụ n'oge emepechabeghị
Nkwalite na mgbasa nke Iso Ụzọ Kraịst n'ebe nile ọdịda anyanwụ na-ebuteghachi na njikọ okpukpe n'etiti mpụ na ntaramahụhụ.
Site na ọdịda nke Alaeze Ukwu Rom, enweghị ike nke isi na-eduga azụ na omume megide mpụ.
A malitere iche na mmebi iwu bụ ọrụ na mmetụta nke ekwensu ma ọ bụ Setan. A na-emejọ ndị mmadụ na mmehie.
N'adịghị ka oge ochie, ebe a na-emekarị ntaramahụhụ iji meere chi ndị ahụ ebere, a na-emezi ntaramahụhụ ugbu a n'ihe gbasara "ime ọrụ Chineke." Akpọrọ ahụhụ dị iche iche bụ iji kpochapụ onye omekome nke mmehie ma mee ka ha ghara inwe mmetụta nke ekwensu.
Ntọala maka oge a na-ahụ maka Mpụ
N'otu oge ahụ, Iso Ụzọ Kraịst gosipụtara uru nke mgbaghara na ọmịiko, na echiche banyere mpụ na ntaramahụhụ malitere ịmalite. Onye ọkà mmụta okpukpe Roman Katọlik bụ Thomas Aquinas kacha kọwaa nkwupụta ndị a na "Summa Theologica."
A kwenyere na Chineke guzobere "Iwu Ndị Dị n'Ime Ụwa," a ghọtara na mpụ na-emebi iwu nkịtị, nke pụtara na onye mere mpụ emewokwa ihe na-ekewapụ onwe ha n'ebe Chineke nọ.
Ọ malitere ịghọta na ọ bụghị naanị onye ahụ mebiri emebi ma ọ bụ onye omempụ. Ndị omempụ, mgbe ha kwesịrị inweta ntaramahụhụ, ga-enwekwa obi ebere, ebe ọ bụ na ha etinyewo onwe ha n'èzí amara Chineke.
Ọ bụ ezie na echiche ndị a sitere na ọmụmụ okpukpe, echiche ndị a na-emeri taa na echiche ụwa banyere mpụ na ntaramahụhụ.
Criminology nke oge a na Society Society
Ndị eze na ndị eze nke oge ndị ahụ kwuru na ha nwere ike ịchịkwa ikike nke Chineke, na-ekwu na Chineke etinyewo ha n'ọchịchị, ya mere ha na-eme ihe n'ime uche Ya. A na-ele mmejọ megide mmadụ, ihe onwunwe, na ala anya dị ka mpụ megide Chineke na mmehie.
Ndị eze na-ekwu na ha bụ isi obodo na isi chọọchị. Ahụhụ na-adịkarị ngwa ngwa na obi ọjọọ, na-enweghị mmasị maka onye omempụ ahụ.
Dika echiche nke nkewa nke nzuko na steeti malitere gbanye mgboputa, echiche banyere mpụ na ntaramahụhụ na-ewere ụdị ego na nke mmadụ. Ihe omuma uhie nke oge a meputara site na omumu ihe omuma.
Na isi ya, ndị omekome nke oge a na-achọ ịmata ihe kpatara akpata mpụ na iji chọpụta otu kacha mma iji lebara ya anya ma gbochie ya. Ndị omekome na-eme ihe banyere ndị omekome na-akwado ụzọ dị mma maka ịme mpụ, na-egbochi mmegide nke ndị ọchịchị.
A oku maka ihe kpatara ya na Criminology nke oge a
Onye edemede Italian bụ Cesare Beccaria, n'akwụkwọ ya bụ On Crime na Punishment , kwadoro mmebi iwu na mmebi iwu kwekọrọ na ntaramahụhụ dị njọ. Ọ na-atụ aro na mpụ ahụ ka njọ, otú ahụ ka ntaramahụhụ ahụ ga-adịkwu njọ.
Beccaria kwenyere na ọrụ ndị ikpe ga-ejedebe na ikpebi ikpe ọmụma ma ọ bụ ịdị ọcha, nakwa na ha kwesịrị ịnye ntaramahụhụ dabere na ụkpụrụ nduzi ndị omebe iwu setịpụtara. A ga-ewepụ ntaramahụhụ oke na ndị ikpe mkparị.
Beccaria kwenyere na igbochi mpụ dị mkpa karịa ịkatọ ya. Ya mere, ntaramahụhụ nke mpụ ga-eme ka ndị ọzọ kwụsị ịtụ egwu ndị ahụ.
Echiche ahụ bụ na mmesi obi ike nke ikpe ziri ezi na-agba ọsọ ga-eme ka mmadụ kwenye na o yikarịrị ka ọ ga-eme mpụ iji chee echiche banyere ihe ga-esi na ya pụta.
Njikọ dị n'etiti Demographics na Crime
Criminology mepụtara n'ihu dị ka ndị ọkà mmụta mmekọrịta ọha na eze gbalịrị ịmụta ihe kpatara akpata mpụ. Ha na-amụ ma ebe obibi ma onye ọ bụla.
Na mbụ e bipụtara ọnụ ọgụgụ mpụ mba na France na 1827, onye ọnụ ọgụgụ Belgian bụ Adolphe Quetelet na-ele anya nha nhata n'etiti ọnụ ọgụgụ mmadụ na ọnụ ọgụgụ mpụ. O jiri ya tụnyere ebe ebe ọnụego dị elu dị elu, yana afọ na okike nke ndị mere mpụ.
Ọ chọpụtara na ndị omekome, ndị dara ogbenye na ndị na-eto eto mejọrọ ọnụ ọgụgụ kasị elu nke mpụ. Ọ chọpụtakwara na ọ bụ ndị bara ọgaranya, ndị ọzọ bara ọgaranya, na-emekwu mpụ.
Otú ọ dị, ọnụ ọgụgụ kasị elu nke mpụ mere na ógbè ndị ahụ bara ọgaranya bụ ndị kasị dịrị nso n'ógbè ndị na-abaghị uru, na-atụ aro na ndị ogbenye ga-aga ebe bara ụba ime mpụ.
Nke a gosipụtara na mpụ ahụ mere n'ụzọ dị ukwuu n'ihi ohere ma gosipụta mmekọrịta siri ike n'etiti ọnọdụ akụ na ụba, afọ, agụmakwụkwọ, na mpụ.
Njikọ Na-ahụ Maka Ọgwụ, Psychology, na Mpụ
Na njedebe nke narị afọ nke 19, onye na-agwọ ọrịa psychiatrist Cesare Lombroso mụtara ihe kpatara mpụ nke dabeere na njirimara nke mmadụ na nke uche. Ihe kachasị mkpa, ọ tụrụ aro na ọtụtụ ndị omempụ na-arụ ọrụ abụghị ndị a na-eme dị ka ndị ọzọ nọ na ọha mmadụ.
Lombrosso chọpụtara ụfọdụ àgwà anụ ahụ na-eso n'etiti ndị omempụ na-eduga ya ikwere na e nwere ihe dị ndụ na ihe nketa nke mere ka mmadụ nwee ike ime mpụ.
Criminology nke oge a
Echiche abụọ a, ndu na gburugburu ebe obibi, emeela ka ha kwado ibe ha, na-amata ma ihe dị n'ime na nke mpụga nke na-eme ka e nwee ihe kpatara mpụ.
Ụlọ akwụkwọ abụọ ahụ mere ka a mata ihe a na-eche taa dị ka ịdọ aka ná ntị nke criminology n'oge a. Ndị omekome na-amụzi ihe ndị metụtara mmekọrịta mmadụ na ibe ya, nke uche na nke ndụ. Ha na-eme ka ndị gọọmenti, ụlọikpe na òtù ndị uweojii na-akwado iwu iji nyere aka igbochi mpụ.
Ka a na-emepụta atụmatụ ndị a, mmalite nke ndị uweojii na-ahụ maka oge a nakwa nke usoro ikpe ikpe ikpe ikpe na-emenụ.
A nụchapụtara ndị uweojii iji gbochie ma chọpụta mpụ, ma ọ bụghị nanị imeghachi omume na mpụ ndị emeburu. Usoro ikpe ziri ezi na-eme ugbu a na-ata ndị omempụ ntaramahụhụ maka iji gbochie mpụ ndị ikpe n'ọdịnihu.
Nlekọta Ọrụ na Criminology
Criminology apụtawo dị ka ubi dị iche iche, nke nwere ihe dị iche iche nke mmekọrịta mmadụ na ibe ya, usoro ndu, na nkà mmụta uche.
Ọrụ maka ndị na-amụ akwụkwọ na- agụnye ndị uweojii , ndị na-eme nchọpụta, ndị omempụ , ndị ọkàikpe na ndị ọkà mmụta sayensị , na ndị ọkà n'akparamàgwà mmadụ .
Ala nke criminology na-aga n'ihu na-etolite, ma ị nwere ike ịchọta ohere ọ bụla ị ga-enweta na ihe ọ bụla ị nwere mmasị.